Od zera do bohatera?

Czy „Billa, bohatera galaktyki” określić można mianem „Paragrafu 22” literatury science fiction? Nie jestem do końca przekonana do powyższego stwierdzenia, chociaż oczywiście powieść Hellera przychodziła mi na myśl wielokrotnie podczas lektury książki Harry’ego Harrisona. Wojna jest u obu pisarzy niepiękna, a wojsko to miejsce, gdzie niszczy się człowieka jako jednostkę.

„Bill, bohater galaktyki” został wydany po raz pierwszy w 1965 roku, czyli w czasie gdy USA wzmogło działania zbrojne przeciwko Wietnamowi Północnemu w wojnie wietnamskiej (dla porównania „Paragraf 22” po raz pierwszy ujrzał światło dzienne w 1961 roku). Nie da się ukryć, że okres ten sprzyjał krytyce działań zbrojnych oraz bezduszności machiny wojskowej.

Powieść Harry’ego Harrisona przenosi nas na planetę Phigerinadon II, czyli (jak przeczytamy na okładce) do „totalnego zadupia galaktyki”. Młody bohater, niejaki Bill, marzący o zostaniu operatorem mechanicznych roztrząsaczy obornika, zwraca na siebie uwagę sierżanta rekrutującego świeżych ochotników na wojnę z Chingerami. Niezbyt bystry, ale postawny i umięśniony wieśniak zostaje podstępem zwabiony w objęcia armii.

„Bill, bohater galaktyki” to istny kalejdoskop groteski, absurdu i czarnego humoru. Czytelnik zostaje wciągnięty do militarnego świata, ukazanego w krzywym zwierciadle, wyjątkowo nieprzyjemnego i parszywego. Przełożeni pogardzają rekrutami, będącymi najzwyklejszym w świecie mięsem armatnim. Traktują ich źle, a karmią jeszcze gorzej. Bohaterem zostaje się tu jedynie przez przypadek i równie łatwo można tę wyjątkową pozycję utracić.

Oczywiście siła historii leży w tym, że w opowieści o międzygalaktycznej wojnie przemyca autor gorzką refleksję na temat naszego, poszatkowanego konfliktami militarnymi świata. Pod przykrywką nieustannego żartu i śmiechu kryje się bowiem prawda gorzka i nieprzyjemna, a wyjątkowo przemyślane zakończenie wzmaga jedynie moralny dyskomfort.

Wolałabym nie uciekać się do prostych stwierdzeń, że „Bill, bohater galaktyki” to „najzabawniejsza powieść science fiction”, mimo iż humor odgrywa w niej kluczową rolę. To bardzo sprawnie i ciekawie napisana historia, po którą miłośnicy absurdu i groteski z pewnością powinni sięgnąć.


Wydawnictwo Rebis
Tłumaczenie: Arkadiusz Nakoniecznik
Data wydania: 8 sierpień 2023
Liczba stron: 216
Recenzja ukazała się na stronie Lubimy Czytać.